Kamusallık Semineri- 1

EĞİTİM DETAYLARI

Kamu ve Kamusallık kavramları günümüzde de sıklıkla kullanılmaktadır. Buna karşın

kavramın/kavramların ekonomik, siyasal ve toplumsal içerikleri konusunda bir zihinsel karışıklık

bulunmaktadır.

Bu zihinsel karışıklığı edebiyat, sinema ve düşünce tarihi katkısıyla gidermeyi amaçlayan seminerin

birkaç hedefi daha vardır: Birincisi, kamusal ile özel arasındaki ayrımın anlaşılmasını somut, gündelik

pratikler çerçevesinde gerçekleştirmektir. Konuşmanın, söyleşmenin, tartışmanın belirli bir kamunun,

kamusallığın inşasında taşıdığı önem günümüzde giderek geri plana düşmektedir. Bu durum gündelik

“akış”tan, “rutin”den ya da “otoriter baskı”dan sakınma biçiminde bir susma ve bu susmanın etrafında

da “kaçış” eğiliminde pekişme gibi sonuçlar doğurabilmektedir. Bu nedenle önceliğimiz, iktisadi

kamudan söz etmeden önce, kamusal alandan, konuşmaya dayalı sosyal bağların ve güvenin,

dayanışmanın yeniden inşasına katkı verebilecek bir topluluk olarak “kamu”dan söz etmek,

anlaşılmasını sağlamaktır.

Bu da bizi seminerin ikinci amacına götürmektedir: Yöntem olarak doğrudan teorik metinler üzerinden

ilerlemek yerine, belirli bir edebi eseri ya da sinema filmini veri alarak, onun üzerinden/etrafında

teoriye yönelmek, bu sayede kültürel ile toplumsal/siyasal arasına dikilen yüksek duvarları

etkisizleştirmek. Bu da bir kültürel hegemonya mücadelesidir.

Bu doğrultuda konuşma, söyleşme, toplumsal konularda tartışıp yeni fikirlere erişme konusunda bir

aydının yaşadığı dönüşümü özlü biçimde anlatan ve farklı konu başlıklarına açılmamızı sağlayacak

ipuçlarını bize sunan Norveçli yazar Dag Solstad’ın Mahcubiyet ve Haysiyet adlı kısa romanını

temel metin olarak alacağız; bu metin üzerinden kamusalın/sözün çöküşünü, yabancılaşmayı, kaçış

çizgilerini, özele kaçış pratiklerinin anlamını ve olası alternatif senaryoları tartışacağız.

Temel alacağımız diğer eksen ise, bizi Mahcubiyet ve Haysiyet başlıklı romanın yönlendirdiği Orta

Avrupa ve onun edebiyatı, düşünce dünyası olacak. Bu sayede, 100. ölüm yıldönümünde Kafka’dan

yakın zamanda yitirdiğimiz Milan Kundera’ya uzanırken, Çekoslovakya dönemi Orta Avrupa

tarihselliği, koşulları içinde “kamu/özel” ayrımının nasıl başka bir alternatif anlam ve işlev

kazandığını göreceğiz.

Kısacası amacımız, konuşmaya, karşılıklı bağlara dayalı kamunun çözülüşü karşısında hem teorik

donanım edinmek hem de seminerin tartışmacı, katılımcı yöntemi aracılığıyla bir edebi kamunun ve

dahası, “alternatif kamu”nun nasıl inşa edildiğini pratik/uygulamalı olarak da sergilemek. Bu temeli

sağladığımızda, “Kamusallık –II” dersiyle, elbette ilgi olduğu/sürdüğü oranda, alternatif sosyal,

ekonomik kamu olgularına, müşterekler ve kamu ilişkilerine derinlikli yaklaşmak mümkün olacak.

Bu çerçevede haftalık ders akışı planı şöyle:

Birinci Hafta:

Giriş Dersi. Mahcubiyet ve Haysiyet romanı üzerine/üzerinden temel konu başlıklarının ve dersin

yönteminin, akışının açıklanması. Roman ve bağlamı üzerine genel bilgilendirme.

İkinci Hafta:

Kamu, Kamusallık, Kamusal Alan. Bir Kavramsal/Kuramsal Giriş. Hannah Arendt ve Vita Activa.

Teoriyi anılan romanla ilişkilendirerek ilerleyeceğimizi tekrar hatırlatarak.

Üçüncü Hafta:

Kamunun, kamusal sözün çöküşü. Teoriden ve deneyimden hareketle kamusunu yitiren aydın

kaçışının/kopuşunun dinamikleri. Kaçış Çizgisi olgusu. Kıyıya, kasabaya, özele, yabana/doğaya kaçış

neyin işareti? Elias Rukla’nın tepkisi, tepkisini tetikleyenler.

Dördüncü Hafta:

Demokratik Norveç’ten 1968 sonrası Çekoslovakya’ya, iki farklı 68: Mahcubiyet ve Haysiyet’in baş

kahramanı Elias Rukla niye kendisini 1920’ler Orta Avrupa Edebiyatı’na yakın hissediyor?

Kafkaesk kavramına giriş. Kafka’nın Dava adlı eserine ve Milan Kundera’nın Roman Sanatı kitabına

da başvurarak.

Beşinci Hafta:

Alternatif Kamu, Paralel Kamu, Özeldeki Kamu; kısacası Kafkaesk Kamu: Çekoslovakya dönemi

yazarlarından Pandemi dönemine: Özel ve kamusal zıtlığı üzerine yeni düşünceler.

Not: Milan Kundera, Ivan Klima, Vaclav Havel ve Sandor Marai üzerinden edebiyatta, kültürde,

toplumsal yaşamda kamu ve özel arasındaki yer kayması bize, bugüne, yaşadığımız koşullara dair ne

anlatır? Tartışacağız.

Altıncı Hafta:

Kültür, aydınların rolü, trasformismo ve Pasif Devrim. Elias Rukla’nın toplumsal konularla ilgili bir

öğretmenken toplumun dışına savrulmasını hangi gelişmeler tetikledi? Yeni bir kamusallık yolunda

kültürün önemi ve Gramsci’ye kısa teorik giriş.

Yedinci ve Sekizinci Hafta:

Norveç, Çekoslovakya, Türkiye: Kültür insanının, aydının, yazarın, öğretmenin dönüşen rolü. Elias

Rukla’nın özlemini çektiği kültürün belirleyiciliği olgusuyla Orta Avrupa’nın ilgisi. Kamusunu yitiren

aydının konumu.

Mahcubiyet ve Haysiyet ile karşılaştırmalı olarak okuma ve izleme listesi:

- Milan Kundera - Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği,

- Milan Kundera - Rehin Alınmış Bir Batı

- Ahlat Ağacı, Nuri Bilge Ceylan (yönetmen).

- Dag Solstad – Lise Öğretmeni Pedersen’in Ülkemize Musallat Olan Büyük Siyasi Uyanışa

Dair Anlatısı

Dokuzuncu ve Onuncu Hafta:

Akış, Kaçış, Teslimiyet teorisi. Narodnik Münzevi kimdir? Elias Rukla şimdi kime dönüşecek? Kaçış

senaryoları. Elias Rukla’da “nihai karar” neden Bekleyişçilik eğiliminden, Tatar Çölü merkezli

literatürden ayrışıyor?

Okuma ve izleme önerileri:

- Barbara, Christoph Petzold (yönetmen).

- Doppler, Erlend Loe.

- Dönüşüm, Kafka.

- Mükemmel Günler, Wim Wenders (yönetmen).

- Gece Yolculuğu, Ömer Kavur (yönetmen).

- Sen Türkülerini Söyle, Şerif Gören (yönetmen).

- Sanatçının Zaferi, Tzvetan Todorov.

Not: Akış Kaçış Teslimiyet teorisiyle ve Narodnik Münzevi kavramıyla ilgili olarak Deniz Yıldırım’ın

yazıları kaynak olarak ayrıca verilecektir. Ayrıca haftalık ders programıyla ilgili ilave okuma/izleme

önerileri de seminerin katılımcılarına liste olarak sunulacaktır. Yöntem olarak 10 hafta boyunca bütün

teorik ve pratik tartışmalar, Solstad’ın Mahcubiyet ve Haysiyet adlı romanına gönderme yoluyla

yürütülecektir. Bu nedenle ilgili kitap zorunlu okuma listesindedir. Bunun dışında, özellikle Marshall

Bermann’ın Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor adlı eseri ve Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar’ı da,

haftalık programda anılan listeyi tamamlayıcı olarak okunabilir.

Deniz Yıldırım Kimdir?

Deniz Yıldırım 1979’da İzmir’de doğdu. Lisans ve yüksek lisans eğitimini İzmir’de

tamamladıktan sonra, doktora yıllarında Ankara’da sendika uzmanı olarak çalıştı. Ankara

Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi alanındaki doktora eğitimini bitirip uzun süre Ordu

Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yaptı.

Susmadı, yazdı, konuştu, anlattı, itiraz etti. Sonunda, 2024 yılında, haksızlıkları ve ayrımcı

uygulamaları protesto etmek için üniversitedeki görevinden istifa etti. 2018 ile 2022 yılları

arasında haftada iki gün Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Özellikle haftasonları

edebiyat, sinema ile siyasal-toplumsal gerçeklik arasında bağ kuran yazılar kaleme aldı. Fırsat

bulursa bu yazılar ekseninde “Akış, Kaçış, Direniş” başlıklı kitabını yayınlamaya

hazırlanıyor.

Çok sayıda makalesi yanında, yayınlanmış kitapları arasında Saray Rejimi (Tekin Yayınevi,

2017) ve Doç. Dr. Evren Haspolat ile birlikte derledikleri Değişen İzmir’i Anlamak, Değişen

Karadeniz’i Anlamak, Türkiye’de Yeni Siyasal Akımlar başlıklı kitapları da yer alan Deniz

Yıldırım, Siyaset Bilimi doçentidir.

Yıldırım’ın Alakarga Yayınları’ndan basılan ve Mümkün adını taşıyan bir de öykü kitabı var.

Düşünsel üretimini, aydınlanma mücadelesini sürdürmeye ve ilk romanını tamamlamaya çalışıyor.